Katatonik şizofreni, belirgin psikomotor semptomlarla kendini gösteren bir şizofreni alt tipidir. İlk kez 1874 yılında Karl Ludwig Kahlbaum tarafından tanımlanmıştır. Bu hastalık, psikolojik faktörlerin yanı sıra çeşitli tıbbi nedenlerden dolayı da ortaya çıkabilir. Başlangıçta yalnızca şizofreniye özgü bir durum olarak kabul edilmiş, ancak zamanla farklı nedenlere bağlı olarak da meydana gelebileceği anlaşılmıştır.

Katatonik şizofreni hastaları uzun süre hareketsiz kalabilirler. En belirgin özelliği motor işlevlerdeki bozukluklardır. Hastalığın başlıca özellikleri arasında aşırı motor etkinlik, aşırı negativizm, istemli davranışlarda anormallikler, seçici konuşmazlık (mutizm), ekopraksi (başkalarının hareketlerini taklit etme) ve ekolali (başkalarının sözlerini tekrarlama) bulunur. Ekopraksi, bir başkasının davranışlarını sürekli taklit etme olarak tanımlanır. Ekolali ise, bir başkasının yeni söylediği bir sözcüğü anlamsız bir şekilde tekrarlamaktır. Katatonik şizofreni hastası, çevresine duyarsız hale gelebilir ve doktor muayenesinde bile hareketsiz kalabilir. Amaçsız davranışlar ve heyecan dönemlerinden sonra hastanın hareketleri yavaşlar ve her geçen dakika pasifleşir. Hastanın fiziksel ihtiyaçlarını karşılamak bazen saatler hatta günler sürebilir. Hasta günlerce heykel gibi hareket etmeden kalabilir. Bu durum katalepsi olarak tanımlanır. Hasta dünya ile ilişkisini tamamen kesmiş bir hale gelir ve çok şaşırtıcı haberlere bile tepkisiz kalabilir. Araştırmalara göre, bu tür hastaların içinde bir volkan olduğu ve süreç geçtikten sonra duyduklarını hatırlayıp anlatabildikleri bilinmektedir.

Katatonik şizofreni hastalarının davranışları rutin ve stereotipiktir. Amaçsız ve düşüncesizce hareketler sergilerler. Örneğin, çevresindekilere aldırmadan soyunabilirler, aynı doğrultuda yürüme, yerinde sayma gibi davranışlar sergileyebilirler. Kontrolsüz, tuhaf ve komik yüz ifadeleri olabilir. Yöneltilen sorulara alakasız yanıtlar verebilirler, örneğin "evet" veya "hayır" gibi.

Psikotik belirtiler en az altı ay süreyle devam ediyorsa hastaya şizofreni tanısı konulabilir. Eğer belirtiler altı aydan kısa sürede geçmişse, şizofreni tanısı koymak için beklemek gerekebilir. Bazı durumlarda şizofreni, genel bir tıbbi probleme bağlı olarak ortaya çıkabilir. Bu durumda tam bir ayrım yapmak mümkün olmayabilir.

Şizofreni tedavisinde yeni geliştirilen ilaçlar oldukça başarılı sonuçlar vermektedir. Bazı durumlarda bu ilaçlar, yıllarca toplumdan kaçan insanlara bile faydalı olmuştur. Hastalığın tedavisinde öncelikle ilaç tedavisi uygulanır. Şizofrenide psikoterapilerin başarısı sınırlıdır. Hastaya sosyal yardımlar, toplumsal uyum için gereklidir. Ayrıca, hastaların fiziksel aktivitelerini artırmak ve sosyal etkileşimlerini teşvik etmek için rehabilitasyon programları da önemlidir. Erken tanı ve tedavi, hastalığın seyrini olumlu yönde etkileyebilir.

Katatonik şizofreni, şizofreni alt tipleri arasında nadir görülen bir formdur ancak belirtileri oldukça ciddidir ve hastanın yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir. Bu nedenle, erken tanı ve tedavi büyük önem taşır. Ayrıca, hastaların aileleri ve bakım verenleri için de eğitim ve destek programları düzenlenmelidir. Katatonik şizofreni hakkında daha fazla bilgi edinmek ve güncel tedavi yöntemlerini öğrenmek için uzman bir sağlık profesyoneline danışmak önemlidir.