Dopamin, beyinde salgılanan ve nörotransmitter olarak görev yapan bir kimyasaldır. Sinir hücreleri arasında iletişimi sağlar ve vücutta birçok önemli fonksiyonu yerine getirir. Dopamin genellikle serotonin gibi "mutluluk hormonu" olarak bilinir. Dopamin (DA), vücudun doğal olarak ürettiği bir kimyasaldır ve beyinde dopamin reseptörlerini aktive ederek nörotransmiter olarak görev yapar. Ayrıca hipotalamustan salgılanarak kana karışır ve nörohormon olarak işlev görür. Nörohormon olarak görevi, hipofiz bezinin ön lobundan prolaktin salgılanmasını baskılamaktır.

Dopamin, beynin birkaç bölgesinden salgılanabilir ve duygularınızı, hareketlerinizi, haz ve acı hislerinizi etkileyen bir kimyasaldır.

Dopaminin sempatik sinir sistemindeki etkileri nedeniyle ilaç olarak; kalp atışlarını hızlandırmak ve kan basıncını yükseltmek için kullanılır. Kan-beyin bariyerini geçemediği için merkezi sinir sistemini doğrudan etkileyemez. Parkinson hastalığı olan kişilerde ve Dopa-Duyarlı distoni hastalarında, beyindeki dopamin miktarını artırmak için, dopamin sentezinde öncü molekül olan L-DOPA kullanılır, çünkü L-DOPA kan-beyin bariyerini aşabilir.

Dopamin, mutluluk hissi vermesinin yanı sıra insanlarda ve hayvanlarda birçok fonksiyona sahiptir. Bunlardan bazıları şunlardır:

Dopaminin aşırı fazla olması veya eksik olması bazı ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Dopaminin az salgılanması Parkinson hastalığının oluşmasına zemin hazırlar. Uyuşturucu veya sigara kullanımı sonucu dopamin miktarının artması ise bağımlılığa yol açar. Şimdi yukarıda belirtilen fonksiyonlara kısaca değinelim.

Dopamin ve Hareket: Beynin bazal gangliya adlı kısmı, insanın hareketlerini düzenler. İnsanın hareketlerini düzenli ve normal yapabilmesi ve bazal gangliyanın iyi çalışabilmesi için belli bir miktar dopamin gereklidir. Kişinin beyninde dopamin eksikliği oluştuğunda, hareketlerde gecikme ve koordinasyonsuzluk meydana gelir. Eğer dopaminde fazlalık söz konusu olduğunda ise beyindeki bu fazlalık, vücudun tekrarlanan tikler gibi garip davranışlar sergilemesine ve gereksiz yere hareketler yapmasına sebep olur.

Dopamin ve Ödül (Haz): Dopamin beyinde haz duygusunun oluşmasına sebep olur. Haz duyulan durumlar esnasında salgılanır. Bu yüzden kişinin haz verecek davranışlar yapmasına ve bunu yaparken sadece olağan şeyler değil, kişinin saçma sapan arayışlara girmesine neden olabilir. Haz verecek şeyler ise yiyecek, seks veya uyuşturucu olabilir.

Dopamin ve Bağımlılık İlişkisi: Sigara, kokain ve amfetaminler dopaminin sinir hücreleri aracılığıyla yeniden emilmesini engeller. Bu nedenle sinir uçları arasında dopamin birikir ve bu biriken dopamin vücudun dengesini bozarak beyne bir fazlalık bildirir. Bunu haz olarak algılayan beyin, bu maddelerden tekrar isteyebilir ve bu da kişide bağımlılık hâlinin oluşmasına neden olur.

Dopamin ve Hafıza: Beyindeki dopamin düzeyleri, özellikle prefrontal kortekste, geçici olarak hafızanın iyileşmesini sağlar. Bu yüzden dopaminin vücuttaki oranı vücudun dengesi açısından çok önemlidir. Bununla birlikte dopamin seviyesinin hassas bir aralığı vardır. Dopaminin çok fazla olması veya azalması hafızaya zarar verebilir.

Dopamin ve Dikkat: Vücudun salgıladığı dopamin, odaklanmayı ve dikkati artırır. Dopamin, belli bir soruya verilecek cevabı temel alarak kısa süreli hafızada neyin kalacağına karar verir. Prefrontal korteksteki dopamin azlığının dikkat eksikliğine sebep olduğu bilinmektedir.

Dopamin ve Kavrama: Beynin ön loblarındaki dopamin, bilginin beynin diğer bölgelerine akışını kontrol eder. Kişide dopamin eksikliği olduğunda nöro-kognitif fonksiyonlarda düşüş meydana gelir. Özellikle hafıza, dikkat ve problem çözme yeteneğinde önemli ölçüde eksilmeler görülür.

Sosyal Fonksiyonlar: Dopamin azlığının yaşandığı kişilerde, sosyal anksiyete ve sosyal fobiyle ilişkili sıkıntılar olduğu saptanmıştır. Bunun yanı sıra bipolar bozukluk hastalarının olması gerekenden fazla sosyal olduğu gözlenmekte ve bunun sebebinin de dopamin miktarındaki artış olduğu düşünülmektedir.