Travma Travma, normal homeostatik mekanizmaların kaybına, vücudun işlevsel yapısının bozulmasına ve organların anormalleşmesine neden olan ciddi bir rahatsızlıktır. Günlük yaşamımızda sık kullanılan bir kelime haline gelirken, sadece stres düzeyini artıran olaylara verilen bir ad olarak da kullanılmaktadır. Ancak, sıradan günlük yaşamımızı bozan, ani ve beklenmedik bir biçimde gelişen, kaygı, panik ve dehşet yaratan, kişinin gelişen olayları anlamlandırma algısını bozan olaylar, travmatik yaşantılar olarak tanımlanmaktadır. Yaşanmış bir trafik kazası, bir doğal afet (sel, deprem gibi), taciz, ya da uzun bir evlilikte ilk tokat gibi olaylar travmaya örnek olarak verilebilir. Verilere göre kırk yaşın altındaki erkeklerde birinci ölüm sebebi zedelenmelerdir. Yaklaşık olarak her ülkede hastaneye yatan hastaların %15'inin yaralanmış kişiler olduğu ortaya çıkmıştır. Ortaya Çıkış Nedenleri Bu oldukça geniş tanım, içerisinde hem tek seferlik olaylar (ameliyatlar, doğal afetler, suçlar, ölümler gibi) hem de tekrarlayan ve sürekli olaylar (şiddet içeren ilişkiler, savaşlar, çocuk istismarı ve ihmalleri gibi) bulundurmaktadır. Travma son yıllarda uzmanlar tarafından, olayların kendisinden ziyade bireyde bıraktığı etki üzerinden değerlendirilmektedir. Örneğin, aynı trafik kazasını geçiren iki kişiden biri, bu kazada fiziksel bütünlüğüne bir tehdit algılamamışsa bu olay o birey için travmatik olmazken, diğer kişi bu kazayı hayatını tehdit eden bir felaket olarak algıladıysa kaza o birey için travmatik bir olay niteliği kazanmaktadır. Psikolojik travma, kişinin algısı ve değerlendirmesi doğrultusunda tanımlanmış olur. Travma Türleri Travmalar iki sınıfta değerlendirilmektedir: Künt Travmalar Künt travma, doku ezilmeleri, kırıklar, kırık uçlara bağlı çevre doku yaralanmaları gibi durumları içerebilir. Aynı zamanda hareketli organların ani hareketi ve zorlanması kopma ve yırtılmalara neden olabilir. Otomobil kazalarında sık görülen künt göğüs travmalarından en sık görüleni yelken göğüstür (direksiyon yaralanması). Emniyet kemeri, motorlu araç kazalarında ölüm oranlarını (mortalite) önemli oranda azaltmakta ise de omurda (vertebralarda) makaslama mekanizması ile kırıklara ve mezenterik zorlama ve yırtılmalara sebep olduğu bilinmektedir. Künt travma karın üzerine doğrudan geldiğinde bu şiddetli enerji iç organlarda ani ezilmeye sebep olur. Sıklıkla da dalak ve karaciğer kapsülleri yırtılır ya da parçalanır. Delici Yara Travmaları Ateşli silah yaralanmalarında oluşacak tahribat, dokuda meydana gelen kinetik enerji ile doğru orantılıdır. Yüksek hızdaki merminin patlayıcı gücü, bölgede yumuşak doku ve damarlarda büyük hasar vermekle kalmayıp, açtıkları boşluklara giysi, kirli cisimler ve çevre atıkları da doku derinliklerine çeker. Böylece büyük bir bulaşma riski de oluşur. Buna karşılık, düşük hızdaki mermiler daha az doku yaralanmasına ve bulaşmasına neden olur. Sonuç Travma, bireyin fiziksel ve psikolojik bütünlüğünü tehdit eden olaylar sonucu ortaya çıkan ciddi bir durumdur. Hem fiziksel hem de psikolojik travmalar, bireyin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyebilir ve uzun süreli etkiler bırakabilir. Bu nedenle, travma sonrası uygun tedavi ve destek sağlanması kritik öneme sahiptir. |