Dengesizlik, nörolojik bir rahatsızlık olarak tanımlanabilir. Beyne giden denge sinirlerinin hasar görmesi veya yanlış sinyal iletmesi sonucu ortaya çıkar. Beynimizdeki ana denge merkezi, beyin sapı ve beyincikte bulunan denge merkezi sinir hücrelerinden oluşur. Bu merkezlere iç kulak ve omurilikte bulunan denge ile ilgili sinirler bilgi taşır. Beynimiz dışındaki en önemli denge merkezlerinden biri de iç kulak ve burada bulunan yarım daire kanallarıdır. Bu kanallar, başımızın dönme hızı ve hareketlerini, başımızın uzayda üç boyutlu olarak hangi pozisyonda olduğunu saptayabilmek için dizayn edilmiştir. Burada bulunan sinir hücreleri ve uzantıları, merkez oluşturmak suretiyle bilgileri beyincik aracılığıyla beyne iletir.

Vücut dengesini beyne aktaran sistem ise eklemlerde ve tendon denilen ve kasları kemiklere bağlayan lifli dokularda yer alan sinir hücreleridir. Bu sinirler, omuriliğin arka kısmında yer alan ve arka kordon denilen yapıdan ilerleyerek beyin sapındaki denge merkezlerine vücudun uzayda hangi konumda olduğunu üç boyutlu olarak beyne iletir. Bu duyuma ise derin duyu ismi verilir. Bu anatomik yapı içerisinde oluşacak herhangi bir hasar veya hastalık durumunda kişide dengesizlik ortaya çıkabilir.

Tıbbi literatürde "vertigo" olarak adlandırılan baş dönmesi, kişinin etrafının veya etrafındaki nesnelerin dairesel biçimde dönmesi hissidir. Dengesizlik ise kişinin kendisini sarhoş gibi hissedip, bedensel beceriksizlik yaşamasıdır. Genellikle yürüme bozukluğu olarak ortaya çıkar. Baş dönmesine genellikle bulantı ve bazen kusma eşlik ederken, dengesizlikte bu rahatsızlıklar görülmez. Ancak baş dönmesi sırasında yürürken dengesizlik de görülebilir.

Dengesizlik, beyin, beyincik veya omurilikte oluşan herhangi bir rahatsızlıktan kaynaklanabilir. Bu rahatsızlıklarla birlikte başka nörolojik şikayetler de görülebilir. Bu bulgular arasında peltek konuşma, göz kaslarında hareket noksanlığı ve çift görme, yutmada güçlük, vücudun bir yarısında uyuşma ve güç kaybı yer alabilir. Denge sinirlerinin hastalığında ise kulak çınlaması ve işitme ile ilgili şikayetler ortaya çıkabilir. Omurilikle ilgili denge bozukluklarında bazı organlarda uyuşma, yanma, güç kaybı ve idrar tutamama veya idrara başlayamama gibi sorunlar görülebilir.

İç kulakta denge organlarından kaynaklanan dengesizlik, baş dönmesi ile kendini gösterir. Bu durum, iç kulakta bulunan yarım daire kanallarındaki kristallerin yer değiştirmesi sonucu ortaya çıkar ve "Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo" (BPPV) olarak adlandırılır. Bu hastalığa yakalanan kişiler, ani baş hareketlerinde baş dönmesi, takiben bulantı ve kusma yaşayabilir. İç kulaktan kaynaklanan dengesizlik durumlarında baş dönmesi ve bulantı dışında başka şikayetler genellikle görülmez.

Tüm yeni başlayan baş dönmeleri ve denge kaybı şikayetlerinde bir kez de olsa mutlaka doktora başvurulmalıdır. Bunun dışında sık sık tekrarlayan baş dönmeleri veya dengesizlik hissi durumlarında da doktora görünmek önemlidir. Özellikle çift görme, konuşmada güçlük, peltek konuşma, vücudun bazı bölgelerinde uyuşma ve güç kaybı gibi şikayetler varsa, belirli bir yaşın, özellikle 60 yaş ve üstü, yüksek tansiyon, şeker hastalığı ve kalp hastalığı olan kişilerde ani baş dönmesi ve denge kaybı şikayetleri başladığında, dengesizlik şikayetlerine eşlik eden baş ağrısı artışında ve işitme kaybı yaşandığında mutlaka bir nörolojik değerlendirme yapılmalıdır.

Dengesizliğin tedavisi hastada bulunan diğer şikayetlerle birlikte değişiklik göstermektedir. Bulguların iç kulaktan kaynaklandığı durumlarda, hekim gözetiminde başın özel pozisyonlarla çevrilmesi hareketleri kullanılmaktadır. Menier hastalığının tedavisinde genellikle ilaç tedavisi uygulanır. Dengesizlik sorunu beyincik civarında bir tümörden kaynaklanıyorsa, cerrahi müdahale gerekebilir. Omurilik ve beyin iltihabından kaynaklanan durumlarda ise kortizon içeren ilaçlar kullanılmaktadır. Ayrıca vitamin eksikliği durumlarında vitamin takviyesi yapılmalıdır. Sağlıklı günler dileriz.