Oksidatif stres nasıl meydana gelir?

Oksidatif stres, vücuttaki serbest radikallerin (reaktif oksijen türleri gibi) ve antioksidan savunma sisteminin dengesinin bozulması sonucu ortaya çıkar. Normalde, serbest radikaller hücrelerde enerji üretimi ve bağışıklık tepkileri gibi süreçlerde doğal olarak oluşur, ancak antioksidanlar bunları nötralize ederek hücrelere zarar vermelerini engeller. Dengenin serbest radikaller lehine bozulması, oksidatif strese yol açar ve bu durum hücre yapılarına (DNA, proteinler, lipitler) zarar vererek çeşitli hastalıklarla ilişkilendirilir.

Oksidatif stres, aşağıdaki temel mekanizmalar ve faktörler aracılığıyla oluşur:

• Serbest Radikal Üretiminin Artması: Metabolik süreçler, özellikle mitokondride enerji (ATP) üretimi sırasında elektron taşıma zincirinde kaçaklar olur ve süperoksit anyonları gibi serbest radikaller oluşur. Ayrıca, enflamasyon, ağır egzersiz veya toksin maruziyeti gibi durumlarda serbest radikal üretimi artar.
• Antioksidan Savunmanın Yetersiz Kalması: Vücudun doğal antioksidan sistemleri (örneğin, glutatyon, süperoksit dismutaz enzimleri) veya diyetle alınan antioksidanlar (C ve E vitaminleri) yetersiz olduğunda, serbest radikaller etkili şekilde temizlenemez ve birikim yapar.
• Dış Faktörlerin Etkisi: Çevresel stresörler, sigara dumanı, hava kirliliği, UV radyasyon, ağır metaller ve bazı ilaçlar, serbest radikal oluşumunu tetikleyerek oksidatif stresi şiddetlendirir.
• Hücresel Hasarın Zincirleme Etkisi: Serbest radikaller lipit peroksidasyonu, protein modifikasyonu ve DNA hasarına neden olur; bu hasarlar iltihabi yanıtları aktive ederek daha fazla serbest radikal üretimine yol açar ve döngüsel olarak stresi artırır.

Oksidatif stres, yaşlanma, kanser, nörodejeneratif ve kardiyovasküler hastalıklar gibi birçok sağlık sorununda rol oynar. Dengeli beslenme, düzenli fiziksel aktivite ve çevresel toksinlerden kaçınma, oksidatif stresi azaltmaya yardımcı olabilir.