Bipolar bozukluk belirtileri neler ve nasıl anlaşılır?

Bipolar bozukluk (eski adıyla manik-depresif hastalık), duygudurumda aşırı dalgalanmalarla karakterize bir psikiyatrik hastalıktır. Bu dalgalanmalar, aşırı yükselmiş (mani veya hipomani) ve çökmüş (depresyon) dönemler arasında gidip gelir. Bipolar bozukluk, kişinin günlük yaşamını, ilişkilerini ve işlevselliğini ciddi şekilde etkileyebilir. Erken teşhis ve uygun tedavi, hastalığın yönetimi için hayati önem taşır.

Belirtiler, iki ana dönemde (manik/hipomanik ve depresif) ve bu dönemler arasında görülen normal duygudurum dönemlerinde farklılık gösterir.

Mani, bipolar bozukluğun aşırı yükselmiş, enerjik veya sinirli duygudurum dönemidir. Hipomani ise daha hafif şiddette bir mani dönemidir. Belirtiler şunları içerebilir:

• Abartılı bir özgüven veya grandiyözite (gerçekçi olmayan bir şekilde kendini üstün görme)
• Uyku ihtiyacında belirgin azalma (örneğin, sadece birkaç saat uykuyla kendini dinlenmiş hissetme)
• Olağanüstü artmış enerji ve aşırı hareketlilik
• Alışılmadık derecede konuşkan olma (hızlı, baskılı ve konudan konuya atlayan bir konuşma)
• Fikir uçuşmaları (düşüncelerin hızla birinden diğerine atlaması)
• Dikkatin kolayca dağılması (önemsiz uyaranlarla dikkatin çok çabuk başka yöne kayması)
• Artmış amaç odaklı aktivite (sosyal, iş veya okul ile ilgili) veya psikomotor ajitasyon (amaçsız hareketlilik)
• Zevk veren ancak sonuçları riskli olan aktivitelere aşırı katılım (örneğin, kontrolsüz alışveriş çılgınlığı, pervasız cinsel davranışlar, akılsızca yatırımlar yapma)

Bu dönemde, en az iki hafta boyunca süren ve günlük işleyişte belirgin bir bozulmaya neden olan yoğun bir çökkünlük hali yaşanır. Belirtiler şunları içerir:

• Neredeyse her gün, gün boyu süren derin bir üzüntü, umutsuzluk veya boşluk duygusu
• Daha önce zevk alınan aktivitelere karşı ilginin veya aldığı zevkin belirgin şekilde azalması (anhedoni)
• İştah ve kilo değişiklikleri (belirgin kilo kaybı veya alımı)
• Uyku bozuklukları (uykusuzluk veya aşırı uyuma)
• Psikomotor ajitasyon veya yavaşlama (başkaları tarafından gözlemlenebilen huzursuzluk veya ağır çekimde hareket etme)
• Enerji kaybı ve aşırı yorgunluk
• Değersizlik veya aşırı veya uygunsuz suçluluk duyguları
• Düşünme, konsantre olma veya karar verme yetisinde azalma
• Ölüm düşünceleri, intihar planları veya girişimleri

Bipolar bozukluğun teşhisi karmaşıktır ve mutlaka bir psikiyatri uzmanı tarafından konulmalıdır. Ancak, aşağıdaki durumlar bir uyarı işareti olabilir ve profesyonel yardım almayı gerektirebilir:

• Duygudurumdaki aşırı dalgalanmalar: Kişinin duygudurumu, normal iniş çıkışların çok ötesinde, aşırı yüksek (mani) ve aşırı düşük (depresyon) dönemler arasında gidip geliyorsa.
• İşlevsellikte bozulma: Bu duygudurum değişimleri, işte, okulda veya sosyal ilişkilerde ciddi sorunlara yol açıyorsa.
• Dönemsellik: Belirtilerin belirli dönemler halinde gelip gittiği gözlemleniyorsa.
• Depresyon tedavisine yanıtsızlık: Sadece depresyon tedavisi gören bir kişide ilaçlara yanıt alınamıyorsa veya antidepresanlar manik bir dönemi tetikliyorsa, bu bipolar bozukluğa işaret edebilir.
• Aile öyküsü: Ailede bipolar bozukluk veya başka bir duygudurum bozukluğu öyküsü varsa risk artar.

Bipolar bozukluk, ömür boyu süren ancak etkili bir şekilde yönetilebilen bir hastalıktır. Yukarıdaki belirtilerden şüpheleniyorsanız, en kısa sürede bir psikiyatri uzmanına başvurmanız çok önemlidir. Doğru teşhis ve kişiye özel bir tedavi planı (genellikle ilaç tedavisi ve psikoterapi kombinasyonu) ile bipolar bozukluğu olan bireyler sağlıklı ve üretken bir yaşam sürebilirler.