Paranoya, psikolojik bir rahatsızlık olup, eski Yunancada "delirme" anlamına gelir. Bu hastalık, aşırı endişe, evham ve kuruntularla karakterizedir. Paranoya, kişinin etrafındaki olaylar, nesneler ve bireyler hakkında aşırı şüphecilik göstermesiyle tanımlanır. Bu belirtileri taşıyan bireyler genellikle "paranoyak" olarak adlandırılır. Paranoya, bireyin sosyal çevresinde sorunlara yol açabilir, ilişkilerin yıkılmasına ve hatta hayattan tamamen kopmasına neden olabilir. Örneğin, yediği ve içtiği yiyeceklerden zehirleneceğini, takip edildiğini veya eşinin kendisini aldattığını düşünen bireyler, bu şüphelerini kronik hale getirdiklerinde rahatsızlığın ilk belirtilerini göstermektedir. Paranoya hastalığının özelliklerinden biri de hastaların genellikle rahatsızlıklarını kabul etmemeleridir. Bu şüphelere o kadar çok inanmışlardır ki onları vazgeçirmek neredeyse imkansızdır. Hatta bazı paranoyak hastalar kendilerini mehdi veya peygamber gibi sıfatlarla anarak, bu sıfatlara inandırırlar. Bu nedenle yasalara göre sorumlu değillerdir. Paranoya neden olur ya da paranoyak nasıl olunur sorusunun cevabı, çeşitli nedenlere dayanabilir.

Paranoya, diğer bazı rahatsızlıklarla benzer davranışlara neden olsa da, tanı konulabilmesi için belirli kriterlerin sağlanması gerekmektedir. Tümör veya damar hastalıkları gibi durumlar da paranoya benzeri semptomlar gösterebilir. Paranoya tanısı konduktan sonra tedavi sürecine geçilmelidir. Paranoya hastalığı olan bireyler, aşırı kuruntulu, endişeli ve evhamlı davranışlarıyla dikkat çekerler. Tedavi edilmediğinde, toplumdan ve hayattan kopma, ikili ilişkilerin bozulması gibi ciddi sorunlara yol açabilir. Öncelikle, bu sorunların ortaya çıkmasına neden olan sebepler tespit edilmelidir. Bireyin çocukluğuna kadar inilmeli, iş ve aile çevresi incelenmelidir. Bu tespitler yapıldıktan sonra, seanslar ve ilaçlar yardımıyla tedavi süreci başlatılır.

Paranoya tedavisinde en temel ve birincil yöntem psikoterapidir. Psikoterapi, bireyin düşünce ve davranışlarını analiz ederek, bu düşünce ve davranışları değiştirmeyi amaçlar. İlaç tedavisi (farmakoterapi) ise ikincil bir tedavi yöntemidir. İlaç tedavisi, semptomları hafifletmeye ve bireyin günlük yaşamını sürdürebilir hale getirmeye yönelik olarak kullanılır.

Paranoya hastalığına yakalanma olasılığı, farklı yaş gruplarında görülebilir. Araştırmalar, genellikle şiddet gören bireylerin 40 yaş sonrasında paranoya belirtileri gösterdiğini ortaya koymuştur. Bu kişiler mutlaka uzman hekimlerden yardım almalı ve verilen ilaçları düzenli olarak kullanmalıdır. Aynı zamanda, aile içindeki davranışların düzene sokulması tedaviye çok faydalı bir tutum olacaktır.

Son olarak, birçok psikolojik rahatsızlık gibi paranoya da kalıtsal olabilmektedir. Paranoya hastalığı, dikkat edilmesi gereken ve çeşitli seanslar ve ilaçlarla tedavi edilebilen bir rahatsızlıktır.